Vrijeme
Želimo da saznamo koliko imamo godina? Želimo da saznamo koliko je sati? Interesuje nas koliko je vremena prošlo između dva događaja? Na sva ta pitanja možemo dobiti odgovor ukoliko poznajemo ovu fizikalnu veličinu.
Vrijeme je osnovna fizička veličina, oznaka mu je t, a SI mjerna jedinca mu je sekunda (s).
Sekunda se definiše kao vremenski interval koji odgovara 9.192.631.770 oscilacija atoma cezijuma tipa Cs-133. Ova definicija osigurava vrlo precizno i stabilno merenje vremena, čineći sekundu osnovnom jedinicom za merenje vremena u svim naučnim i tehničkim proračunima.
Ostale mjerne jedinice za vrijeme su: minuta, sat, dan, sedmica, mjesec, godina, stoljeće, desetinka, stotinka, hiljadinka, mikrosekund i tako dalje.
Odnos navedenih mjernih jedinica trebamo znati, jer se koriste konstantno u svakodnevnom životu i neophodno ih je u potpunosti poznavati.
Ono što je bitno znati je sljedeće:
- 1min = 60s (JEDNA MINUTA IMA 60 SEKUNDI)
- 1h = 60min = 3600s (JEDAN SAT (h) IMA 60 MINUTA I 3600 SEKUNDI)
- 1dan = 24h (JEDAN DAN IMA 24 SATA)
- 1sedmica = 7 dana
- 1godina = 365 dana
Ukoliko pratite formulu 1, skijanje, trčanje ili neki drugi sport u kojem je vrijeme izuzetno bitno, možete primjetiti da se koriste izuzetno male mjerne jedinice za vrijeme. Neke od njih su:
- 1ds (decisekunda ili desetinka) = 0,1s
- 1cs (centisekunda ili stotinka) = 0,01s
- 1ms (milisekunda ili hiljadinka) = 0,001s
- 1μs (mikrosekunda) = 0,000 001s
Vrijeme najčešće mjerimo satom ili štopericom.
Slika: Sat
Slika: Štoperica
Trebamo znati razliku između vremenskog intervala i vremenskog trenutka.
Vremenski interval je razlika između dva trenutka u vremenu koja se može izraziti u određenoj mjernoj jedinici vremena.
Primjer: Ako počnemo mjeriti vremenski interval kada je počela da pada kiša i završimo mjerenje kada je kiša prestala, taj vremenski interval će nam reći koliko je vremena trajala kiša. Također, vremenski interval može biti korišten da izrazi razliku između dva datuma ili događaja, što je često korisno u historiografiji, arheologiji, meteorologiji i drugim naukama.
Vremenski intervali mogu biti vrlo kratki, kao što su milisekunde ili sekunde, ili vrlo dugi, kao što su godine ili stoljeća, u zavisnosti od konteksta i potrebe za mjerenjem vremenskog proteka između dva događaja.
Vremenski interval označavamo sa Δt (delta t) i on je jednak razlici krajnjeg vremena (t2) i početnog vremena (t1).
Δt = t2 - t1
Vremenski trenutak je jedinstvena tačka u vremenu koja se koristi za precizno određivanje kad se nešto dogodilo, događa ili će se dogoditi.
Primjeri: Datum rođenja je poseban i jedinstven vremenski trenutak za svakog pojedinca, današnji datum je još jedan važan vremenski trenutak koji se neprestano mijenja i obilježava sadašnji trenutak ili datum i satnica finala Lige prvaka također je poseban vremenski trenutak koji okuplja ljubitelje sporta i donosi uzbuđenje širom svijeta.
Zadaci za vježbu:
ZADATAK 1: Pretvoriti sljedeće mjerne jedinice u sekunde:
10min = 10·60s = 600s
3min = 3·60s = 180s
0,5min = 0,5·60s = 30s (pola minute)
2h = 2·3 600s = 7 200s
10h = 10·3 600s = 36 000s
ZADATAK 2: Pretvoriti sljedeće mjerne jedinice u minute:
2h = 2·60min = 120min
15h = 15·60min = 900min
24h = 24·60min = 1 440min
60s = 60/60min = 1min
120s = 120/60min = 2min
5830s = 5880/60min = 98min
*Ne zaboraviti, kada pretvaramo iz veće jedinice u manju, množimo. Kada pretvaramo iz manje jedinice u veću, dijelimo.
ZADATAK 3: Pretvoriti sljedeće mjerne jedinice u sate (h):
2 dana = 2·24h = 48h
10 dana = 10·24h = 240h
1sedmica = 7 dana = 7·24h = 168h
120 min = 120/60h = 2h
960min = 960/60h = 16h
1 440min = 1440/60h = 24h
ZADATAK 4: Koliko jedan dan ima sati, minuta i sekundi?
1dan = 1·24h = 24h
1dan = 24h = 24·60min = 1 440min
1dan = 24h = 1440min = 1440·60s = 86 400s
ZADATAK 5: Koliko jedna sedmica ima sati?
1 sedmica = 7 dana = 7·24h = 168h
Slika: Pješčani sat
Veliki istraživači
Želite izvesti par eksperimenata vezanih za vrijeme? Na dobrom ste mjestu. U nastavku imate par ideja:
1. Izmjeriti koliko dugo ste spavali
Pribor: Sat za mjerenje vremena, olovka i papir
Kada navečer krenete spavati, na papir zapišite vrijeme u formatu t1 = Xh i Ymin (Gdje su X i Y određeni brojevi koje ćete očitati sa sata). Nakon što mirno spavate i sanjate plavi čuperak, ujutru ustanete i zapišete u koliko je sati u formatu t2 = = Xh i Ymin. Imate dva vremenska intervala, izračunajte koliko je sati i minuta prošlo između njih i znat ćete koliko ste sati spavali.
Tinejdžeri obično trebaju između 8 i 10 sati sna svake noći kako bi održavali svoje zdravlje.
2. Izmjeriti koliko je dugo trebalo nekome od vaših ukućana da ode do prodavnice i vrati se.
Pribor: Štoperica (može se koristiti i štoperica na mobitelu)
Spremite štopericu. Nakon što neko od vaših ukućana krene u prodavnicu, upaliti je. Kada se vrati, pritisnuti stop na štoperici. Vrijeme prikazano na displeju je vrijeme potrebno za odlazak i dolazak do prodavnice.
3. Ko brže dolazi u školu?
Pribor: Štoperica
Iman i Din idu u isti razred. Iman tvrdi da njoj treba manje vremena da dođe od kuće do škole, a Din se suprotstavlja Iman i tvrdi da on brže dođe do škole. Kako ćemo provjeriti?
Jednostavno, kako bi provjerili, i Iman i Din će kada krenu od kuće pokrenuti štopericu. U trenutku kada uđu u školu, zaustavit će je. Onaj ko ima manje vrijeme na štoperici, brže je stigao u školu.